Wie-is-Wie in een Pestsituatie? Als je inzicht hebt in de verschillende rollen die kinderen spelen in een pestsituatie, dan heb je handvatten om die situatie te veranderen. Daarom maakte ik een praatplaat waarop al deze rollen zijn weergegeven. Ideaal voor een goed gesprek met je kind, leerling of coachklant.
De praatplaat “Wie-is-Wie in een Pestsituatie” was de uitbreiding op mijn kwartetspel voor sociale vaardigheden in september 2023. Aanleiding was de jaarlijkse Week tegen het Pesten.
In dit artikel zet ik alle rollen die je ziet in een pestsituatie op een rijtje. Als je de praatplaat wilt hebben, dan kun je die binnenkort bestellen in mijn webshop.
En nog even in alle eerlijkheid: deze rollen zijn niet door mij bedacht. Ik heb ze geleerd uit diverse bronnen, waaronder wetenschappelijke artikelen die ik inmiddels niet meer kan terugvinden. De credits gaan dus niet uitsluitend naar mij, maar zeker ook naar alle trainers, pedagogen en wetenschappers die zich bezighouden met het terugdringen van pestproblematiek.
De praatplaat werkt overigens goed in combinatie met de kwartetten uit Wat zeg je dan? Dát zeg je dan! Daar doe ik hieronder een paar suggesties voor.
Wie is wie?
En dan nu de rollen in een pestsituatie. Dit zijn ze:
De Pester is de aanstichter of initiatiefnemer van het pestgedrag. Ook wel pestkop of dader genoemd. Is niet per sé degene die daadwerkelijk het meeste pestgedrag vertoont, maar wel degene die de pestsituatie in gang zet en in stand houdt.
Het Doelwit is degene op wie het pestgedrag gericht is. Ook wel ontvanger of slachtoffer genoemd. Heeft geen gelijke machtspositie ten opzichte van de Pester en is niet goed in staat om zich adequaat te verweren. Ik vermijd het woord slachtoffer, omdat daar een bepaalde lijdzaamheid in doorklinkt die ik niet helpend vind.
Meelopers steunen actief de Pester. Voeren vaak het daadwerkelijke pesten uit, op initiatief van de Pester. Soms kan één persoon de rollen van Pester en Meeloper afwisselen.
Helpers steunen actief het Doelwit. Soms al tijdens de pestsituatie, soms achteraf door steun en troost te bieden. Ook wel verdedigers genoemd.
Aanmoedigers steunen niet actief de Pester. Aanmoedigers staan erbij en kijken ernaar. Door bijvoorbeeld te lachen om het gedrag van Pesters en Meelopers, moedigen ze die bedoeld of onbedoeld aan. Vaak uit angst om zelf Doelwit te worden.
Buitenstaanders bemoeien zich niet of zo weinig mogelijk met de pestsituatie, al hebben ze daar misschien wel weet van. Willen geen partij zijn en treden niet op tegen het pestgedrag. Vaak uit angst om zelf Doelwit te worden.
Omstanders zijn niet direct onderdeel van de pestsituatie, maar zijn er wel bij betrokken. Voorbeelden zijn de juf of meester, ouders, intern begeleiders, conciërges of leerlingen uit andere groepen. Omstanders zijn zich wellicht niet altijd bewust van de pestsituatie.
Misschien is een van de Omstanders eigenlijk ook de formele Leider. Dat is de persoon die formeel boven alle partijen staat en het gezag zou moeten hebben om het groepsproces op orde te houden. Bijvoorbeeld de juf of meester.
Verder belangrijk om te weten: een pestsituatie is altijd een groepsproces in een bepaalde context. Die context kan op school zijn, maar ook thuis, op de sportclub of op het werk. Inzicht in de context is belangrijk voor een passende aanpak van de pestsituatie.
En nu?
Nu je weet welke rollen er doorgaans te duiden zijn in pestsituaties, kun je de specifieke situatie van jouw kind, leerling of coachklant verder gaan verkennen. Je kunt bijvoorbeeld samen in kaart brengen wie de Helpers of Buitenstaanders zijn in de situatie van je kind, leerling of coachklant. En vervolgens kijken hoe hij of zij die Helpers en Buitenstaanders kan mobiliseren. Bijvoorbeeld door ze expliciet om hulp te vragen.
En dáár komen de kwartetkaarten uit Wat zeg je dan? Dát zeg je dan van pas. Met de kant-en-klare zinnetjes op de kwartetkaarten, kan je kind, leerling of coachklant bijvoorbeeld grenzen aangeven, om hulp vragen of juist hulp aanbieden, “Nee” zeggen, opkomen voor een ander, iemand bedanken voor hulp, een situatie loslaten en weer doorgaan of woorden geven aan gevoelens van boosheid of verdriet. Welke oneliners je kind precies gebruikt, is natuurlijk afhankelijk van zijn/haar eigen rol in de situatie.
Heb je het kwartetspel nog niet? Dan kun je de zelf-printen-versie kosteloos downloaden met de oranje knop hieronder. Je krijgt meteen de eerste acht kwartetten. En in de dagen daarna alle uitbreidingen.
Geen zin om zelf te printen? Dan zijn er kant-en-klare gedrukte versies verkrijgbaar in de webshop.
De praatplaat “Wie-is-Wie in een Pestsituatie is binnenkort ook verkrijgbaar in de webshop. In PDF-vorm met twee versies van de poster inclusief toelichting. Of als kant-en-klaar geprinte versie.